Προσπαθώντας κανείς να βρει τη ρίζα της αρχαίας λέξης Έρισσος, διαπιστώνει ότι δύο τόποι στην Ελλάδα φέρουν την ονομασία Ερισσός, ή Έρισσος:

Α) Η αρχαία Άκανθος (Χαλκιδική) που ονομάστηκε Ιερισσός από το Έρισσος, ή η Ερισσός (εξ΄ου και η+Ερισσός = Ιερισσός), παραφθορά του Ρωμαϊκού ονόματος ericius, που σημαίνει αγκάθι όταν καταλείφθηκε από αυτούς .

Β) Το βόρειο τμήμα της Κεφαλονιάς Έρισσος, προφανώς και αυτή από τους Ρωμαίους μεταλλάζοντας ποιο όνομα; Κατά συνεπαγωγή κάποιο που να έμοιαζε στο άκανθα.

Το Ρωμαϊκό θέατρο – ωδείο του Φισκάρδου.

Η λέξης ακή έχει ετυμολογικά την ίδια αρχαία ρίζα με την άκανθα (ακωκή).

Η λέξης Ιθακίς έχει αρχαία ρίζα το ιθύω. Ιθ-ακη (προς τα εμπρός ακή, ευθεία ακή), κατά μία έννοια ευθεία άκανθα. Οι λέξεις Ιθακίς και άκανθα προφανώς παραπλήσιες, μπορεί να έλαβαν από τους Ρωμαίους το ίδιο όνομα: ERICIUS – EΡΙΣΣΟΣ.

Ιστορική αναδρομή μας αποδίδει το τοπωνύμιο Ιθάκη το 300 π.Χ., όταν ο τύραννος των Συρακουσών Αγαθοκλής μετά την κατάληψη της Κέρκυρας επιτίθεται στην Ιθάκη (αδιευκρίνιστο ποιά ήταν). Το τοπωνύμιο Ιθάκη υπάρχει στην ποίηση του Αντίπατρου διακόσια χρόνια μετά, όπως επίσης τον Α΄ αιώνα μ.χ. στις αφηγήσεις του Στράβωνα. Ξαφνικά την εποχή του Ιουστινιανού (550 μ.Χ.) η Ιθάκη ονομάζεται Ηθρακή νήσος, ή Θρακόνησο, (που σημαίνει κατεστραμμένη νήσος, αδιευκρίνιστος τόπος πάλι).
Στη συνέχεια βρίσκουμε Ιθάκη πόλη – λιμάνι στο καθορισμό των Βυζαντινών Θεμάτων (Διοικητικών περιοχών), Ιθάκη επίσης το 1200μ.χ. από την Άννα Κομνηνή (αδιευκρίνιστος τόπος), και αργότερα την σημερινή Ιθάκη σαν Αντικεφαλονιά, ή μικρή Κεφαλονιά, και Κομπαραία (Val di Compare), Τεάκι, και Τεάκο. Γιατί; Πώς;
Χάθηκε, ή μπερδεύτηκε η Ιθάκη?

Να το ερευνήσουμε λιγάκι δεχόμενοι κάποιες υποθέσεις.
Την εποχή Λαέρτη – Οδυσσέα έχουμε τους Σάμιους εγκατεστημένους από χρόνια πριν στη περιοχή της Σάμης. Ο βασιλιάς τους Αγκαίος από κάποια πίεση προφανώς (θα το αναλύσουμε αργότερα), μετακομίζει στην Σάμο του Αιγαίου. Είναι πολύ πιθανόν πριν  οι Σαμικοί να δοκίμασαν πρώτα τον εποικισμό της  σημερινής Ιθάκης, αλλά πολύ άγονη ούσα δεν τους έλυσε το πρόβλημα οπότε με την πρώτη ευκαιρία κάποιοι άλλαξαν τελείως πατρίδα, πήγαν και κατέλαβαν τη Σάμο του Αιγαίου και μετά τη Σαμοθράκη!
Τη σημερινή Ιθάκη λοιπόν την ονόμασαν Σάμο οι Σαμικοί έποικοι, καθώς είναι λογικό, μα από ό,τι φαίνεται το είχαν και συνήθεια. Όπως λιμάνι Βαθύ στην Ιθάκη, Βαθύ στη Σάμο του Αιγαίου.
Μετά τους Ρωμαίους με αυτό τον τρόπο  επικρατεί ένα χάος τοπωνυμίων.
Έχουμε την Έρισσο, ανατολικά της το νησί Σάμο, στη Κεφαλονιά τη πόλη Σάμο, και τον Όμηρο να τοποθετεί το νησί Ιθάκη απέναντι από τη Σάμο. Ποια από τις δύο (η χώρα-πόλης Σάμη, ή το νησί, σημερινή Ιθάκη) ήταν η Ομηρική Σάμος?
Άντε τώρα οι τότε γεωγράφοι να βγάλουν άκρη.
Για πολλά χρόνια έμεινε ένα μπέρδεμα με αποτέλεσμα η σημερινή Ιθάκη να παίρνει ό,τι όνομα ήθελε ο καθένας.
Κάποια στιγμή αφού άκρη δεν έβγαινε ονόμασαν την Έρισσο περιοχή της πόλης – κράτους της Σάμης, «πέταξαν» και την Ιθάκη απέναντι και λύθηκε το πρόβλημα, μόνο που η Ομηρική Ιθάκη βρέθηκε ανατολικά και όχι δυτικά της Σάμου όπως ήθελε ο Όμηρος.
Είπανε στη συνέχεια ότι ο Όμηρος ήτανε αόμματος και η υπόθεση μπήκε στο αρχείο!
Με άλλα λόγια η Σάμος έγινε Ιθάκη και η Ομηρική Ιθάκη (Έρισσος) Σάμος και κατά συνέπεια όλη η Κεφαλονιά Σάμος, αφού τη Σάμο τη χώριζε ένα στενό θάλασσας από την Ιθάκη όπως λέγει η Οδύσσεια.

Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο η ονομασία Ericius να δόθηκε από τους Ρωμαίους λόγω απλά του γεωγραφικού σχήματος της χερσονήσου της Ερίσσου που μοιάζει με λόγχη (ακίδα), αλλά τα πράγματα δεν απλοποιούνται, γιατί το ίδιο μπορεί να ισχυριστεί και ο προπάππος του Οδυσσέα:
Την ονόμασα θα πει και εγώ για τον ίδιο λόγο Ιθ-ακη, (ευθεία – ακίδα)!!
Άσε που μας περισσεύει και ένα νησί το νησί Άσσος, νησί όπως είπαμε στο προηγούμενο άρθρο το λέγανε οι αρχαίοι.
Αυτό το νησί αλήθεια γιατί δεν αναφέρεται πουθενά?

Βαλανείο (ρωμαϊκό λουτρό), Φισκάρδο.

Ας πάρουμε τώρα εκτός από την γεωγραφική αφήγηση της Οδύσσειας κάποια λόγια από τον Ομηρικό ύμνο προς τον Απόλλωνα που έχει περίπου την ίδια χρονολογία γραφής:
,.. «Κι έφτασε στους Κρουνούς και στην Χαλκίδα και στην Δύμη
και στην ιερή την Ήλιδα όπου αρχοντεύουν οι Επειοί.
Καθώς πλησίαζε στις Φερές (Φαρές)  καμαρωτή απ’ του Δία τον ούριο άνεμο,
κάτω απ’ τα νέφη φάνηκαν σ’ αυτούς το απόκρημνο όρος της Ιθάκης
και το Δουλίχιο και η Σάμη και η δασώδης Ζάκυνθος»…

Ένα πλοίο λοιπόν μπαίνει την εποχή εκείνη στο Πατραϊκό κόλπο και οι επιβάτες μπορούν να δουν  το Δουλίχιο, τη Σάμο, τη δασώδη Ζάκυνθο και το απόκρημνο βουνό της Ιθάκης.
Γιατί από ολόκληρη Ιθάκη βλέπουν μόνο το απόκρημνο βουνό της?
Γιατί δεν λέει «βλέπουμε την Ιθάκη με το απόκρημνο βουνό της»?
Προφανώς από εκεί φαίνεται μόνο το βουνό, όχι ολόκληρη η Ιθάκη.
Από το σημείο εκείνο πραγματικά μόνο το βουνό Καλό όρος της  Ερίσσου φαίνεται, όχι η υπόλοιπη περιοχή γιατί καλύπτεται από την σημερινή Ιθάκη, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στην παρακάτω φωτό τραβηγμένη λίγο βορειότερα και πιο ανοικτά του λιμανιού της Κυλλήνης πηγαίνοντας για Άραξο.

Αριστερά η Κεφαλονιά, δεξιά η σημερινή Ιθάκη και στο κέντρο το κανάλι Ιθάκης – Κεφαλονιάς και φυσικά η Έρισσος και το βουνό της Καλό όρος (Νήριτον).
Άξιο προσοχής η τέλεια ομοιότητα της εικόνας της Ερίσσου με ακή – μύτη λόγχης!!
Αλλά να στη συνέχεια από το ίδιο σημείο η εικόνα και της σημερινής Ζακύνθου, χαρακτηριστικά στενόμακρη, δηλαδή δόλιχος και εξ αυτού άκρως δικαιολογημένη η Ομηρική ονομασία της Δολίχιον – Δουλίχιον.

Υπάρχουν λοιπόν σοβαρές ενδείξεις για Έρισσος = Ομηρική Ιθάκη, μια προσέγγιση στην οποία θα προσθέσω αρκετές ακόμα πληροφορίες, ξετυλίγοντας το κουβάρι της ιστορικής αναζήτησης για πλήρη πιθανόν ανατροπή των μέχρι τώρα δεδομένων.