Τα παρακάτω είναι μια προσπάθεια ανάλυσης λέξη προς λέξη των γεωγραφικών στοιχείων και όχι μόνο, που παρέθεσε ο Οδυσσέας για τη πατρίδα του απευθυνόμενος στους Φαίακες, όπως ακριβώς αναφέρονται από τον Όμηρο.
Ραψωδία ι
Ἀλκίνου ἀπόλογοι
(ι – 21)
… «ναιετάω δ᾽ Ἰθάκην ἐυδείελον· ἐν δ᾽ ὄρος αὐτῇ
Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές· ἀμφὶ δε νῆσοι
πολλαὶ ναιετάουσι μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι,
Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.
αὐτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται
πρὸς ζόφον, αἱ δέ τ᾽ ἄνευθε πρὸς ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε,
τρηχεῖ᾽, ἀλλ᾽ ἀγαθὴ κουροτρόφος·»…
(Μετάφραση)
… «Είμαι από την τρανή Ιθάκη. που έχει ένα βουνό
το Νήριτο δενδρωμένο, εξαίσιο. με κοντά της νησιά
πολλά να υπάρχουν πολύ κοντά μεταξύ τους,
και Δουλίχιο και Σάμη και τη ξυλοπαραγωγό Ζάκυνθο.
Αυτή δε χαμηλή ικανά ψηλότερη [όμως] από τη θάλασσα (ή την ακρογιαλιά) κείται
Δυτικά, και τα άλλα [νησιά] παράμερα [είναι] προς αυγή και Ανατολή,
δύσβατη με απότομους βράχους, αλλά τρέφει εξαίσιους άνδρες…»
Επεξηγήσεις:
Ευδείελος = Τρανή – σημαντική – γνωστή.
Αυτή την μετάφραση μπορούμε να δώσουμε μια και ο Οδυσσέας απευθύνεται στους Φαίακες πλήρως άγνώστους προς αυτόν και άρα υποθέτοντας ότι δεν γνωρίζουν τη πατρίδα του, δίνει κάποιες πληροφορίες για να μη τον περνάνε όποιον κι όποιον.
Άλλωστε όταν πριν έχει ήδη πεί ότι η δικιά του δόξα μέχρι τον ουρανό έχει φτάσει, φυσικό ήταν να έχει γίνει και η πατρίδα του τρανή και πασίγνωστη.
Μα και όταν ο ίδιος ξύπνησε αφού τον άφησαν οι Φαίακες στην Ιθάκη και ρώτησε την Αθηνά, (ν – 234):
… «ἦ πού τις νήσων εὐδείελος, ἦέ τις ἀκτὴ»… λέτε με το ευδείελος να ενδιαφερόταν αν βρισκόταν σε νησί που είχε ωραία δειλινά για να ρεμβάζει τα βράδια?
Ή αν ήταν τρανό και συνεπαγωγικά σημαντικό ώστε να βρει φιλοξενία και ό,τι άλλο?
Εινοσίφυλλον = Δενδρωμένο, τίποτε περισσότερο μια και το βουνό Πήλιο εινοσίφυλλον χαρακτηρίζεται σε άλλη ραψωδία:
(λ-316)
… «Ὄσσαν ἐπ᾽ Οὐλύμπῳ μέμασαν θέμεν, αὐτὰρ ἐπ᾽ Ὄσσῃ
Πήλιον εἰνοσίφυλλον, ἵν᾽ οὐρανὸς ἀμβατὸς εἴη.»…
Το Πήλιο με ύψος 1.624 μέτρα
Η Όσσα με υψόμετρο 1.978 μέτρα
Ο Όλυμπος με ύψος 2.917 μέτρα
Άρα αν η λέξη είχε την έννοια του υψηλού εδώ θα έπρεπε να αναφέρεται για τον Όλυμπο και όχι στο χαμηλότερο από τα τρία βουνά Πήλιο.
Αριπρεπές = πολύ όμορφο, λαμπρό, εξαίσιο:
(θ -176)
… «ὡς καὶ σοὶ εἶδος μὲν ἀριπρεπές, οὐδέ κεν ἄλλως
οὐδὲ θεὸς τεύξειε.»…
(μετάφρ.)
… «έτσι κι ἐσὺ εξαίσιο κορμὶ μᾶς δείχνεις, ποὺ δὲν μπόρειε
θεὸς νὰ πλάση ἀνώτερο.»…
Και περισσότερα σε: (Ζ – 477), (Θ – 556), (Ι – 441).
Αμφί = Εδώ έχει μόνο την έννοια του πλησίον μια και όλες τις άλλες όπως εκατέρωθεν, γύρω- γύρω, κλπ. τις χάνει ένεκα του ότι η Ιθάκη όπως λέγει είναι η μόνη προς ζόφον ή στο ζόφον.
Σχεδόν= κοντά
(κ – 441)
… «καὶ πηῷ περ ἐόντι μάλα σχεδόν·
(μετάφρ.)
… «κι ἂς ἤτανε καὶ συγγενὴς κοντινός μου.»…
(ν – 161)
… «ἔνθ᾽ ἔμεν᾽· ἡ δὲ μάλα σχεδὸν ἤλυθε ποντοπόρος νηῦς»…
(μετάφρ.)
… «καὶ στάθηκε• σὰν κοντά έφθασε τo ποντοπόρο καράβι»…
Χθαμαλή = Χαμηλή
Ιλιάδα: (Ν – 681)
… «ἔνθ᾽ ἔσαν Αἴαντός τε νέες καὶ Πρωτεσιλάου
θῖν᾽ ἔφ᾽ ἁλὸς πολιῆς εἰρυμέναι· αὐτὰρ ὕπερθε
τεῖχος ἐδέδμητο χθαμαλώτατον, ἔνθα μάλιστα
ζαχρηεῖς γίγνοντο μάχῃ αὐτοί τε καὶ ἵπποι.»…
(μετάφρ.)
… «Τα πλοία κει του Αίαντος και του Πρωτεσιλάου
ήσαν συρμένα στης λευκής θάλασσας την άκρη
κι ήταν το τείχος χαμηλό πολύ και αυτού με λύσσα
έξωχα όλ’ οι μαχητές κι οι ίπποι αγωνιζόνταν.» …
Το ίδιο συμπέρασμα και σε: (λ – 194), (μ – 101).
Πανυπερτάτη = στο ψηλότατο σημείο από κάτι (στο συγκεκριμένο από τη θάλασσα).
Υπερθετικός βαθμός του υπέρ.
Ο συγκριτικός βαθμός είναι υπέρτερος και σημαίνει η στο επάνω μέρος ευρισκόμενη, όπως στο πάρα κάτω στίχο τα απ΄έξω (επάνω – υπέρτερα) γενικώς κοψίδια.
(γ – 65)
… « οἱ δ᾽ ἐπεί ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἐρύσαντο,»…
(μετάφρ.)
… «καὶ σάν ψῆσαν κι ἔσυραν τ’ ἀπόξωθε κοψίδια,»…
Στο συγκεκριμένο «πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ» είναι υπερθετικός βαθμός και σημαίνει αρκετά ψηλά από τη θάλασσα.
Δηλαδή όχι εξωτερικά χαμηλά στην επιφάνειά της, αλλά ψηλότερα από κάθε κύμα, άρα ευδιάκριτη. (Επίσης αξίζει η σημείωση ότι «ἁλὶ» μπορεί να σημαίνει και ακρογιαλιά).
Τρηχεία = Εδώ τί να πούμε? Πώς αποκαλείται η Αιγίλιπα με έδαφος δύσκολο ακόμα και για κατσίκια?
(Β – 633):
… «καὶ Κροκύλει᾽ ἐνέμοντο καὶ Αἰγίλιπα τρηχεῖαν,»…
Αν ήταν απλά ανωμάλου εδάφους θα την αποκαλούσε πετρήεσσαν όπως την Καλυδώνα στο στίχο (Β – 640)… «Καλυδῶνά τε πετρήεσσαν·»…
Άνευθε = μακράν, απόμακρα, παράμερα.
Παράδειγμα (κ – 554):
… «Ἐλπήνωρ δέ τις ἔσκε νεώτατος, οὔτε τι λίην
ἄλκιμος ἐν πολέμῳ οὔτε φρεσὶν ᾗσιν ἀρηρώς·
ὅς μοι ἄνευθ᾽ ἑτάρων ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης,»…
(μετάφρ.)
… «ὁ Ἐλπήνορας, μικρός, κι ὄχι ἄντρας στοὺς πολέμους,
μήτε καὶ στὰ μυαλὰ γερός, παράμερα ἀπ’ τοὺς ἄλλους
εἶχε πλαγιάσει στὴ σκεπὴ τῶν παλατιῶν τῆς Κίρκης,»…
Υλήεσσα = που παράγει καλή ξυλεία, από το «ύλη» = ξύλα, με διαφορά από την «εινοσίφυλλον» δηλαδή την δενδρώδη με δένδρα διαφόρου ποιότητας.
Παράδειγμα:
[(κ – 104) Στους Λαιστρυγόνες. ]
… «οἱ δ᾽ ἴσαν ἐκβάντες λείην ὁδόν, ᾗ περ ἄμαξαι
ἄστυδ᾽ ἀφ᾽ ὑψηλῶν ὀρέων καταγίνεον ὕλην,»…
(μετάφρ.)
… «Κι αὐτοὶ τὸ δρόμο πήρανε τὸν ἴσιο, ποὺ τ’ ἁμάξια
στὴ χώρα ἀπ’ τ’ ἁψηλὰ βουνὰ τὰ ξύλα κατεβάζαν,»…
Υ.Γ. 1
Έχετε σκεφτεί αλήθεια ότι σε όλο αυτό το σύμπλεγμα των νησιών του βασιλείου του Οδυσσέα, υπάρχει ένα νησί, το Δυτικότερο μάλιστα, που ανά τους αιώνες δεν αναφέρεται με την ιδιότητα του νησιού από κανέναν, ούτε έχει κάποια ιδιαίτερη ονομασία, αλλά το ίδιο ονομάζεται αόριστα νησί και στα αρχαία Ελληνικά, και στα Λατινικά, όπως και τώρα άμα συνοδευτεί με άρθρο ??
Ανέκδοτο μοιάζει, αλλά αν ψάξετε και το βρείτε θα διαπιστώσετε πόσες ομοιότητες έχει με τις περιγραφές της Ομηρικής Ιθάκης (σαν τοποθεσία της πόλης).
Υ.Γ. 2
Σας χαιρετώ από την Νάσσο, (την Άσσο χάριν ευφωνίας) τση Κεφαλλονιάς και το «ταίρι» της την Ιθ – ακίς (ευθεία ακίδα) κατά τους αρχαίους μας προγόνους και Άκανθα (Έρισσο) Ericius κατά τους Ρωμαίους.
Και μη ξεχνάμε τον προσδιορισμό της Ιθάκης από τον Ησίοδο:
«Περελάου (Πτερελάου) παίδες Ίθακος και Νήριτος, από Διός έχοντες το γένος, ώκουν την Κεφαλληνίαν.
Αρέσαν δε αυτοίς τούτο, καταλιπόντες τα σφέτερα ήθη, παραγίνονται (από το παραγίγνομαι – παρευρήσκονται) εις την Ιθάκην.
Και τόπον ιδόντες εύ πεποιημένον εις συνοικισμόν, δια των παρατεθειμένων υψηλότερον είναι, [και] κατοικήσαντες δεύρο την Ιθάκην έκτισαν.
Και εκ μεν του Ιθάκου η νήσος επωνομάσθη Ιθάκη, το δε παρακείμενον (γειτονικό) όρος εκ του Νηρίτου, Νήριτον».
Η δε ιστορία παρά Ακουσιλάου.
(σημ., η ακριβής ορθογραφία δεν μπορεί να αποδοθεί)
(μετάφραση):
Τα παιδιά του Πτερελάου λοιπόν ήλθαν στη Κεφαλονιά και επειδή τους άρεσε εγκατέλειψαν τους δικούς τους τόπους και [κάποια στιγμή] παραβρέθηκαν στην Ιθάκη.(Η Ιθάκη δηλαδή τόπος της Κεφαλλονιάς όχι ξεχωριστό νησί).
[Στην οποία] ιδόντες ένα τόπο πολύ καλό για να γίνει οικισμός «των παρατεθειμένων υψηλότερον», δηλαδή που ήταν των γύρωθεν υψηλότερος (άρα οχυρός) και σε αυτόν (δεύρο-εδώ) την Ιθάκη έκτισαν. (Προφανώς αναφέρεται στην πόλη Ιθάκη).
Και εκ μεν του Ιθάκου το νησί (που ήταν κτισμένη πάνω του η πόλης προφανώς) επωνομάσθη Ιθάκη, το δε παρακείμενο (πολύ κοντά της) όρος εκ του Νηρίτου, Νήριτον.
Σας κούρασα? Με συμπαθάτε, αλλά μπορεί και να άξιζε το κόπο.
Και μη ξεχνάτε οποιαδήποτε παρατήρηση ευπρόσδεχτη γιατί το ταξίδι προς την Ομηρική Ιθάκη για κάποιους είναι απλά ένας ευχάριστος χρόνος, τίποτε περισσότερο.
Θέλω λοιπόν να πιστεύω ότι σε αυτούς ανήκει και η «αφεντία» μου σαν Κεφαλλήνας.
Σπ.Ρόκκος